ALS’nin gıda konusundaki analitik çözümlerine buradan erişebilirsiniz
Gıdalardaki radyonüklitlerin seviyeleri, nükleer silah testleri ve nükleer kazaların sonuçlarıyla alakalı olarak izlenmektedir. Nükleer reaktör kazalarından serbest kalan radyonüklitler büyük miktarda kısa-ömürlü radyoizotopları ve trityumu içerir.
Acil durum hizmetleri – yapay radyonüklitler
ALS’nin tespit edebildiği çok kısa yarı-ömürlü radyonüklitler;
- Tellür 132
- İyot 132
- Rutenyum 103
- Baryum 140
- Lantan 140
- Zirkonyum 95
- Niyobyum 95
- Sezyum 136
Bir nükleer kaza sonrası ilk birkaç gün süresince gıda, biyota, toprak ve sudaki yapay radyonüklitlerin ALS tarafından izlenmesi için 4 günlük numuneler gereklidir. Sonuçlar, numuneler laboratuvara ulaşmasından 3 gün sonra raporlanmaktadır.
| Radyonüklit | Yönetmelik | ALS LOR | Numune Hacmi | |
| Süt Ürünleri (Bq/kg-L) | İkincil besin maddeleri hariç diğer besin maddeleri (Bq/kg or Bq/l) | (Bq/kg-L) | ||
| I-131 | 500 | 2000 | 5 | 100ml |
| Te-132/I-132 | 500 | 2000 | 10 | |
| Ru-103 | 1000 | 1250 | 5 | |
| Cs134 | 1000 | 1250 | 5 | |
| Cs-136 | 1000 | 1250 | 5 | |
| Cs-137 | 1000 | 1250 | 5 | |
| Ba-140/La-140 | 1000 | 1250 | 30 | |
| Zr-95 | 1000 | 1250 | 20 | |
| Nb-95 | 1000 | 1250 | 20 | |
Kaza üzerinden birkaç hafta geçtikten sonra ortamda bulunan baskın radyonüklitler Cs-134 ve Cs-137 olacaktır.
Nükleer silahların ve nükleer reaktörlerin içerisindeki Plutonyum ve Uranyum’un fizyon tepkimesi sonucu oluşan yan ürünleri Sr-90 ve Cs-137’dir. Nükleer reaktörden kaynaklanan atıklar içerisinde Sr-90 bulunmaktadır.
Sezyum 134, Sezyum 137: Cs-137, kısa yarı ömürlü fisyon ürünlerinin en tehlikelisi olarak nitelendirilir çünkü doğaya kolaylıkla taşınır ve bilhassa su ortamında hızla yayılır. Reaktör patlamasıyla Cs-134, I-131, Sr-90 ve Cs-137 izotopları diğer izotoplarla birlikte yayılarak sağlık için büyük risk oluştururlar.
Potasyum 40 İnsanlar dahil olmak üzere hayvanlarda bulunan en büyük doğal radyoaktivite kaynağıdır. K 40, Th-232 ve U-238’den sonra toprakta en yoğun bulunan üçüncü radyoaktif elementtir.
İnsan yaklaşık olarak, topraktaki K-40’dan yayılan gama ışınları sebebiyle 10 mrem/yıl ve insan vücudunda var olan K-40 sebebiyle 20 mrem/yıl radyoaktiviteye maruz kalmaktadır.
İnsan vücudu potasyum seviyelerini nispeten sıkı homeostatik kontrol altında tutmaktadır. Yani yüksek miktarda potasyum içeren gıdaların tüketilmesi vücuttaki potasyum miktarını arttırmaz. Bu sebeple genellikle brüt beta radyoaktivitesine potasyum 40 düzeltmesi uygulanmaktadır.
Stronsiyum 90’da Kalsiyum gibi IIA grubuna aittir ve kalsiyum gibi davranır; ve insan ve hayvanların diş ve kemiklerinde birikme eğilimi gösterir.
ALS’de 131I, 137Cs, 134Cs, 241Am ve 40K tespiti için HRGRS (Yüksek Çözünürlüklü Gama Spektrometresi) kullanılırken, 90Sr’ın tespiti için radyokimyasal metotlar kullanılır. U, Th ve Pu izotopları ICP/SFMS ile tespit edilir.
gIDA VE YEM YÖNETMELİĞİ - EURATOM
3954/87 sayılı ve 22 Aralık 1987 tarihli (EURATOM) KONSEY KANUNU nükleer bir kaza veya herhangi bir sebeple oluşan radyolojik acil bir durum sonucunda yemlerde ve gıdalarda izin verilen maksimum radyoaktif kontaminasyon sınırlarını belirlemektedir.
3954/87 sayılı kanun iki farklı kanunla desteklenmektedir. Bunlardan biri, 12 Nisan 1989’da yürürlüğe giren nükleer bir kaza veya herhangi bir sebeple oluşan radyolojik bir acil durum sonucunda ikincil gıdalarda izin verilen maksimum radyoaktif kontaminasyon sınırlarını içeren 944/89 sayılı kanun iken, diğeri 29 Mart 1990’da yürürlüğe giren nükleer bir kaza veya herhangi bir sebeple oluşan radyolojik bir acil durum sonucunda yemlerde izin verilen maksimum radyoaktif kontaminasyon sınırlarını içeren 770/90 sayılı komisyon kanunudur.
3954/87 kanunun ekinde gıdalarda izin verilen maksimum kontaminasyon sınırları belirtilmektedir. Bu belirtilen maksimum izin verilen kontaminasyon sınırını aşan gıdaların piyasaya sürülmesine izin verilmez.
| Maksimum Sınırlar Bq/kg veya Bq/l | Gıda (1) | ALS Aktivite Konsantrasyonu | |||
| Bebek Gıdaları (2) | Süt Ürünleri (3) | İkincil gıdalar hariç diğer gıdalar (4) | Sıvı gıdalar (5) | ||
| Stronsiyum İzotopları,özellikle Sr-90 | 75 | 125 | 750 | 125 | 5 |
| İyot izotopları, özellikle I-131 | 150 | 500 | 2000 | 500 | 1 |
| Alfa ışıması yapan Plütonyum izotopları ve trans-plütonyum elementleri, özellikle Pu-239, Am-241 | 1 | 20 | 80 | 20 | 1? |
| 10 günden daha fazla yarılanma ömrü olan bütün diğer nüklitler, özellikle Cs-134, Cs-137 (6) | 400 | 1000 | 1250 | 1000 | 5 |
ALS’nin analitik çözümleri:
- Konsantre edilmiş veya kurutulmuş ürünlere uygulanan sınır değerler, tüketime hazır ürün baz alınarak tekrardan hesaplanmaktadır. Üye ülkeler seyreltme şartları ile alakalı bu kanunda belirtilen izin verilen maksimum sınır değerleri sağlamak için tavsiyede bulunabilir.
- Bebek gıdası, bebeklerin ilk 4-6 ayı süresince beslenmesine yönelik gıdalar olarak tanımlanır, bu kategorideki kişinin besin gereksinimleri ve perakende satışa çıkarılacak olan bu ürünlerin paketlerinde açık bir şekilde “bebekler için hazırlanan gıda” olarak tanımlanmalıdır ve etiketlenmelidir.
- Süt ürünleri, 0401, 0402 (0402 29 11 hariç) CN kodlarını içeren ürünlerin yer aldığı veya daha sonrasında çeşitli değişikliklerin yapıldığı ürün grubunu nitelemektedir.
- İkincil gıdalar ve bu gıdalara uygulanacak sınır değerler madde 9 doğrultusunda tanımlanmıştır.
- Sıvı gıda maddeleri 2009 başlığı altında bölüm 22 de birleşik terimler dizini altında tanımlanmıştır. Bu değerler musluk suyu kullanımı göz önünde bulundurularak hesaplamış ve aynı değerler içme suyu temin eden üye devletlerdeki yetkili kurumların takdirine bırakılmıştır.
- Karbon14, trityum ve potasyum 40 bu gruplara dahil değildir.
770/90 numaralı kanunun ekinde yemlerde izin verilen maksimum radyoaktivite kontaminasyonu (sezyum-134 ve sezyum-137 ) belirtmektedir:
| Hayvan | Bq/kg (1,2) | ALS’nin Aktivasyon Konsantrasyonu (Bq/kg) |
| Domuzlar | 1250 | 5 |
| Kümes Hayvanları, kuzular, danalar | 2500 | 5 |
| Diğerleri | 5000 | 5 |
- Bu sınır değerler, gıda maddelerinde izin verilen maksimum seviyelerin uyumuna katkı sağlamak amacıyla belirlenmesine rağmen tek başlarına her durum için bir uygunluk garantisi sağlamazlar ve insan tüketimine uygun hayvansal ürünlerdeki kontaminasyon seviyelerinin izlenmesi için olan gereklilikleri azaltmazlar.
Bu değerler tüketime hazır yemler için geçerlidir.
Gıda GüvenliĞİ İLE ilgili kararlar – gümrük birliği
Gümrük Birliği, Belarus Cumhuriyeti, Kazakistan ve Rusya Federasyonunda gıda güvenliği hakkında teknik bir düzenlemeyi kanunlaştırma kararı aldı (18 Kasım 2010). Bu teknik düzenleme 1Temmuz 2013’de yürürlüğe girmiştir.
Gümrük birliğinin teknik düzenlemesine ait resmi olmayan detaylar aşağıda belirtilmiştir.
Gümrük Birliğinin gıda güvenliği hakkındaki teknik düzenlemesinin ( TR TS 021/2011) ek 4’ünde, Sezyum 137 ve Stronsiyum 90 radyonüklitleri için izin verilen maksimum değerler belirtilmiştir:
| Gıda ürün grupları | Sezyum-137’nin değerleri (Bq/kg veya l) | ALS’nin aktivite konsantrasyonu (Bq/kg) | Stronsiyum-90’ın değerleri (Bq/kg veya l) | ALS’nin aktivite konsantrasyonu (Bq/kg) |
| Et, Et ürünleri ve yan ürünler | 200 | 5 | - | 5 |
| Geyik eti, av eti | 300 | 5 | - | 5 |
| Balık ve Balık Ürünleri | 130 | 5 | 100 | 5 |
| Kurutulmuş balık ve kurutulmuş tuzsuz balık | 260 | 5 | - | 5 |
| Süt ve İşlenmiş süt ürünleri | 100 | 5 | 25 | 5 |
| Konsantre süt proteinleri, laktuloz, laktoz, kazein, kazeinatlar, süt proteinlerinin hidrolizatı | 300 | 5 | 80 | 5 |
| İşlenmiş süt ürünleri, kurutulmuş, dondurularak kurutulmuş | 500 | 5 | 200 | 5 |
| Peynir ve peynir ürünleri | 50 | 5 | 100 | 5 |
| İşlenmiş, konsantre edilmiş, yoğunlaştırılmış süt ürünleri; süt, kompozit süt, süt içeren konserve gıda ürünleri | 300 | 5 | 100 | 5 |
| Tereyağı, kaymak, süt yağı | 200 (süt yağı için 100) | 5 | 60 (sütyağı için 80) | 5 |
| Sebze ezmesi ve eritilmiş sebze karışımları | 100 | 5 | 80 | 5 |
| Süt tozu | 160 | 5 | 80 | 5 |
| Sebzeler, patates dahil kök bitkiler | 80 (600(2)) | 5 | 40 (200(2)) | 5 |
| Ekmek ve unlu mamüller | 40 | 5 | 20 | 5 |
| Un, yulaf, tahıllar, besleyici ürünler | 60 | 5 | - | 5 |
| Yabani çilekler ve yabani çilek ürünleri | 160 (800(2)) | 5 | - | 5 |
| Taze mantarlar | 500 | 5 | - | 5 |
| Kurutulmuş mantarlar | 2500 | 5 | - | 5 |
| Bebekler için özel üretilen kullanıma hazır gıdalar(1) | 40 | 5 | 25 | 5 |
| Nebati yağları | 40 | 5 | 80 | 5 |
| Yağlar,rafine yağlar; margarinler, kakao yağı ve eşlenikleri, mayonez | 60 | 5 | 80 | 5 |
- Dondurularak kurutulan ürünlerde spesifik aktivite orijinal ürün bazında belirlenir
- Kuru ürünler için izin verilen değerler
Yazdır 
